Eigenlijk zoeken we de Messias

Ingrid Beumer,, scriba

Wie de vacature aanklikt, kan lezen dat de kerk een inspirator zoekt. Iemand die de kerkelijke taal verstaat, maar de woorden van nu spreekt, liturgisch inventief is, om kan gaan met boeren, burgers en buitenlui én kennis heeft van social media ‘om voortrekker te zijn in nieuwe vormen van jeugdwerk die aansluiten bij de hedendaagse samenleving’. Ja, er wordt nogal wat van verwacht. „Eigenlijk”, zo zegt scriba Ingrid Beumer, „zoeken we de Messias.” 

Schaap met vijf poten

Dat is herkenbaar, zegt Marloes Nouwens-Keller van de Protestantse Kerk Nederland. „Iedereen wil het schaap met de vijf poten.” Jaarlijks ziet ze vele vacatures voor nieuwe predikanten voorbijkomen. Bijna allemaal parttime, vanwege geldgebrek. Het aantal leden bij kerken daalt, het budget ook en dus moeten gemeenten op zoek naar samenwerkingen met ‘buren’. Dat doet de PKN Haaksbergen-Buurse ook; de nieuwe fulltime predikant is deels voor hen en deels voor Usselo. „Fifty/fifty, dat is echt iets van de laatste jaren.”

Klaas van der Kamp beaamt dat. Hij houdt zich als classispredikant voor Flevoland en Overijssel bezig met de ‘mobiliteit’ van predikanten. Steeds vaker worden gemeenten gekoppeld, dat is in het belang van zowel de predikant als de gemeente. „Een predikant is vaak kostwinner, als parttimer kan je niet rondkomen.” 

Want een gemeente moet weliswaar 90.000 euro per jaar betalen, maar dat bedrag belandt niet volledig in handen van de voorganger, zegt Van der Kamp. „Die verdient ongeveer hetzelfde als een docent op de middelbare school.”

 

Je moet je voor zo’n benoeming laten verrassen door de heilige geest. Diep in je hart kijken. Is die persoon geschikt?

Marloes Nouwens-Keller , Protestantse Kerk Nederland

Opmerkelijk: aan animo voor een baan als predikant zien ze op de Protestantse Theologische Universiteit in Amsterdam nog geen gebrek. Een woordvoerder laat weten dat van de 320 studenten die de opleiding telt, veertig procent uiteindelijk voor deze functie gaat. Een aantal dat al jaren nagenoeg ongewijzigd is. Toch dekt de instroom nog niet helemaal de behoefte, ziet Van der Kamp. „Zeventig procent is ouder dan vijftig.”

Predikant is geen CEO

Maar hoe komt een gemeente eigenlijk aan een ‘nieuwe Messias’? Die zoektocht is een tamelijk bijzonder proces, legt Nouwens-Keller uit. Aan de ene kant wordt er gezocht naar iemand die aan de functie-eisen voldoet, zoals een nieuwe CEO van een bedrijf. Maar aan de andere kant is dat lijstje met competenties ook weer niet zó belangrijk. Want de kerk is geen bedrijf. En een predikant geen CEO. „Je bent de herder van een kudde.”

Het verschilt ook per gemeente. Lang niet allemaal plaatsen ze een advertentie, zoals Haaksbergen-Buurse nu doet, zegt Van der Kamp. In een orthodoxe gemeente doet de kerkenraad een beroep op één iemand. Op de persoon die in hun ogen de enige goede kandidaat is. En dan is het wachten of hij of zij op dat aanbod in gaat. „Wil ik naar die plek toe? Voelt het als mijn roeping? Als dat zo is, dan doe je het.” Hij lacht. „Een beetje zoals bij onze huidige bondscoach…”

Er zit een soort tegenstrijdigheid in de vacature. Aan de ene kant zijn de functie-eisen belangrijk, aan de andere kant niet. Nouwens-Keller: „Als je gelooft dat God iemand roept, dat is iets anders dan dat iemand binnen het profiel past”, zegt ze. „Je moet je voor zo’n benoeming laten verrassen door de heilige geest. Diep in je hart kijken. Is die persoon geschikt?”

Vinger opsteken

Wie de nieuwe predikant wordt, welke koers er gevaren wordt, hangt sterk af van de vrijwilligers in de beroepingscommissie. De kunst is om een zo divers mogelijke groep mensen bij elkaar te krijgen. Iemand met een achtergrond in human resource, een conservatief, een liberaal, ouderen en jongeren. Maar zo werkt het niet altijd. Vaker zijn het dezelfde mensen die hun vinger opsteken. Zij die het al voor het zeggen hadden, blijven het voor het zeggen hebben. Bij gebrek aan vrijwilligers, of omdat ze dat graag willen.

 

In Haaksbergen geeft scriba Ingrid Beumer aan dat het nog wel even duurt voor er een nieuwe predikant beroepen wordt. Voor kerst hoeven de leden hem of haar nog niet te verwachten. Dat er nogal wat tijd overheen gaat, is niet ongebruikelijk. Eerst krijgt een commissie een lijstje met mogelijke kandidaten die benaderd kunnen worden, daarna worden brieven gelezen, gesprekken gevoerd en - anoniem - diensten bezocht. En alles moet in de vrije uurtjes.

Het engelenjaar

Ook God wordt om input gevraagd. Er wordt gebeden, voor wijsheid in de zoektocht. „Iedereen wil de ‘totaaloplossing’, die leuke, nieuwe dominee waardoor de kerk weer volstroomt”, zegt Nouwens. Het zijn verwachtingen die bijna niet waar te maken zijn. „Je hebt geen toverstafje”, vult Van der Kamp aan. „Niet alles lukt.”

Hij kreeg het vroeger als wijze les mee. „Het eerste jaar is je engelenjaar; het enthousiasme is groot. Maar dan komt het moeilijke deel. Het satansjaar, noemde mijn mentor dat.” Het is een beetje als met een nieuwe voetbaltrainer; wanneer de euforie weg is, en het team niet bovenaan staat, komen de verwijten. „Daar moet je doorheen. Dan kom je in de ‘menselijke jaren’, waarin je samen kan kijken wat er goed en niet goed gaat. Het gaat met vallen en opstaan.”

Ingrid Beumer heeft er vertrouwen in dat Haaksbergen de juiste man/vrouw voor de job vindt. Eind september sluit de sollicitatie, dan zullen ze zien of de Messias er tussen zit. En zo niet, niet getreurd. „We gaan door tot we gevonden hebben wat we zoeken.”